El Greco (Domenikos Theotokopoulos) (Greek, 1541 - 1614 ), Saint Martin and the Beggar, 1597/1599, oil on canvas with wooden strip added at bottom, Widener Collection
Święty Marcin urodził się w Panonii (na Węgrzech) około roku 317. Ojciec – poganin, pełnił służbę w wojsku rzymskim – był rzymskim legionistą, który doszedł aż do godności trybuna. Marząc o wielkiej karierze dla swojego syna nadał imię boga wojny [łacińskie imię Marcin pochodzi od rzymskiego – Mars].
Kiedy Marcin był dzieckiem, ojciec przeniósł się wraz z całym garnizonem do włoskiego miasta Pavii.
To tu Marcin spotkał się z chrześcijaństwem. Miał zaledwie 10 lat, kiedy wpisał się na listę katechumenów. Sulpicjusz Sewer (+ 420), który pierwszy napisał żywot Świętego, podaje, że rodzina stawiała trudności Marcinowi w przyjęciu chrztu. Także biskup tamtejszy nie chciał go udzielić ze względu na wiek chłopca, jak i w obawie przed gniewem ojca.
W roku ok. 338 jadąc do Amiens zobaczył u bram miasta, żebraka, który trzęsąc się z zimna prosił o pomoc. Tknięty litością dał mu część swojego płaszcza, który przeciął na pół mieczem. Nie czekając na podziękowanie ruszył w dalszą drogę. Następnej nocy miał ujrzeć we śnie Chrystusa, który mówił do aniołów:”Patrzcie, jak mnie Marcin, katechumen, przyodział!”.
Św. Marcin przyjął chrzest dopiero w wieku męskim mając ok. 23 lata. Po tym wydarzeniu wystąpił z legionów, mniemając, że wojowanie nie zgadza się z zasadami religii. Przez pewien czas przebywał u biskupa, św. Hilarego w Poitiers, aby później przez 10 lat żyć w pustelni na wyspie Gallimaria, pod Genuą.
Gromadził wokół siebie grono pustelników, z którymi założył klasztor Liquqe pod Poitiers. Sława jego cnót i życia pełnego umartwień docierała nawet do najdalszych miast. Coraz więcej ludzi przychodziło prosić o
radę, pomoc i modlitwę. Przypisuje mu się nie tylko czyny miłosierdzia, ale i uzdrawianie.
Wbrew swej woli zostaje biskupem Tours około roku 371. Legenda mówi, że nie chcąc przyjąć tego zaszczytu schował się w szopie z gęsiami, które gęgały tak długo, póki nie znaleziono go ukrytego w sianie. Po mianowaniu na biskupa nadal prowadził życie mnicha w prowadzonym przez siebie klasztorze Marmoutier pod Tours, prowadząc w nim zgromadzenie 80 zakonników. Odznaczał się wielką odwagą i pokorą, ufając z całego serca Bogu. Surowy dla siebie, wyrozumiały dla innych był przyjacielem wszystkich ludzi, pomagając i nawracając aż do ostatnich chwil życia.
Zmarł 11 listopada między rokiem 397 a 401 Nad grobem Świętego wzniesiono wspaniałą bazylikę, do której przybywają wierni z całego świata modląc się słowami: „Prosimy Cię św. Marcinie pomóż nam kochać naszego bliźniego jak Bóg przykazał i tak jak Ty nas nauczyłeś. Amen.”
Ikonografia podkreśla najczęściej cnotę miłosierdzia Świętego, przedstawiając go w momencie, gdy biednemu oddaje połowę swojego płaszcza. Jego atrybutami są: koń, dzban, gęś na księdze, gęś u jego stóp, księga, model kościoła, dwa psy lub żebrak u jego stóp.
